Instrukcja obsługi dla bojących się latać // The manual for the ones with fear of flying

ENGLISH VERSION BELOW

Rzecz w tym, że od jakiegoś czasu nie jestem już całkowicie pewny, czy wciąż boję się latać, czy tak naprawdę dużo bardziej boję się bać. Kiedy dzisiaj myślę o tym, że czeka mnie prawie 10 godzin lotu do Kolumbii, nie zaczynam wcale od tego, że samolot na pewno spadnie (samolot zawsze “na pewno spadnie”). Moją pierwszą myślą jest: “nie chcę się już bać”. Nie chcę po raz kolejny przez kilka godzin wpatrywać się w twarze stewardess (one przestają się uśmiechać ostatnie, no chyba, że to RyanAir do Polski, to pierwsze, gdy tylko rozpakowana zostaje kanapka z jajkiem na twardo i butelka wódki owinięta w papier śniadaniowy) i rozmyślać nad każdym pomrukiem silnika (zatkały mi się uszy = inny szum silnika = coś nie tak z silnikiem = spadamy).

Nie chcę się bać.

Bałem się jednak podczas większości lotów i teraz już przed każdą podróżą oczekuję tego samego. Mam wewnętrzne przeczucie, że przyjdzie dzień, kiedy po prostu nie wsiądę więcej do samolotu. Zrobiłem to już jednak 51 razy w ciągu ostatnich siedmiu lat i wygląda na to, że zdarzy się to znowu.

Skąd się wziął mój lęk? Nie wiem. Tego chyba nigdy się nie wie. Mam kilka teorii na ten temat, które zakładają, że nie lubię braku poczucia kontroli (jeśli kiedykolwiek wiozłeś/łaś mnie samochodem na przednim siedzeniu i pamiętasz, jak wciskałem niewidzialne hamulce, to wiesz dokładnie, o czym mówię). W gruncie rzeczy jednak nie mam pojęcia, być może to po prostu pierwotny lęk przed śmiercią, który u mnie objawia się w ten sposób. Pamiętam za to mój pierwszy raz.

Leciałem do Lizbony z Berlina i jechałem na lotnisko Schoenefeld pełen dobrych myśli. Kiedy jednak, czekając na mój lot, po raz pierwszy w życiu zobaczyłem na żywo start samolotu, coś we mnie pękło.

To nie jest przenośnia. Coś naprawdę we mnie pękło.

Takiego biegu do toalety nie zaliczyłem od czasu pamiętnej grypy żołądkowej AD 2005 (nie chcecie wiedzieć). Moje ciało zdecydowanie dawało mi jakieś wskazówki, ale dopiero przy starcie zrozumiałem, co dokładnie chciało mi przekazać…

Uciekaj!

Wiem, że trudno jest to zrozumieć komuś, kto nigdy nie bał się latać i że gdy tłumaczę to na “stałym lądzie”, to brzmi to absurdalnie, ale uwierzcie mi, że gdy tylko przekraczam próg samolotu, to wszystko poniższe staje się moją rzeczywistością:

• Dziób samolotu jest za bardzo podniesiony przy starcie. Zaraz zrobimy fikołka.
• Stewardessa się nie uśmiecha. Coś wie. Spadamy.
• Silnik brzmi jakoś inaczej. Zaraz wybuchnie.
• Krople wody na szybie. To nie może wróżyć niczego dobrego. Dekompresja.
• Czy to skrzydło powinno się ruszać?
• Czy widziałem za szybą stado ptaków, które zaraz wkręcą się w silnik?
• Czy to inny samolot? Musi być na kursie kolizyjnym.
• Kapitan kazał zapiąć pasy. Spadamy.
• Dzieci płaczą. Muszą czuć, że coś jest nie tak z samolotem. Spadamy.
• Facet obok nie wyłączył telefonu przy starcie. Zaraz padnie elektronika na pokładzie.
• Kapitan nie odzywał się od jakiegoś czasu. Stracił przytomność.
• Nie powinniśmy już lądować? Podwozie nie chce się otworzyć.
• Zniknęły wszystkie stewardessy. Kapitan właśnie im mówi, że spadamy.
• Lekkie turbulencje. Spadamy.
• Większe turbulencje. Znów zaczynam wierzyć w boga, ale zamiast się modlić, robię mu wyrzuty, że spadamy.
• Coś pachnie nie tak. Mamy wyciek benzyny, zaraz będzie wybuch.
• Facet na siedzeniu obok ma dwa zegarki. Na pewno terrorysta (autentyk, cztery godziny gapiłem się na niego gotowy w każdej chwili, by go powstrzymać).

Co w tym wszystkim najciekawsze, że wśród moich 51 lotów, miałem tylko dwa doświadczenia, o których na ziemi pomyślałem: “dobrze Przemek, miałeś prawo trochę się bać”.

Lądowanie w burzy w Goeteborgu, w czasie którego za szybami nie było nic widać, a trzęsło tak mocno, że w samolocie zrobiła się kompletna cisza i gdy wydawało mi się, że nie może być już gorzej, starsza pani za mną zaczęła na głos recytować “zdrowaś Mario, łaskiś pełna…”.

Turbulencje podczas lotu do Stanów, kiedy gdzieś nad Nową Szkocją zrobiło się tak źle, że jedna ze stewardess przewróciła się tuż przed moim siedzeniem.

Oczywiście, moja pokrętna logika lęku, tym bardziej próbuje mi wmówić, że skoro jeszcze nie spotkały mnie naprawdę niebezpieczne przygody, to w końcu musi być ten pierwszy raz.

Możecie mi uwierzyć na słowo, że latanie nie jest dla mnie żadną przyjemnością. Mam jednak kilka sposobów na to, by przetrwać to doświadczenie:

1. Informacje. Oswajam latanie, czytając o samolotach. Szczególnie pomocne są wywiady z pilotami. Artykuły na temat katastrof lotniczych, wbrew pozorom, również, bo pozwalają mi choć trochę przekonać samego siebie, że naprawdę bardzo trudno zginąć w tego typu wypadku.

Już teraz wiem, że do Kolumbii polecę Airbusem 340-500 lub 340-600. Wiem, że jest to samolot czterosilnikowy (więcej silników = większa szansa na przeżycie) i że od czasu rozpoczęcia produkcji tej serii aż do dzisiaj, zdarzyło się raptem 5 wypadków z udziałem tego typu maszyn, bez ofiar śmiertelnych (bardzo dobra wiadomość, dopóki cichutki głos z tyłu głowy nie zaczyna przypominać, że zawsze musi być ten pierwszy raz).

2. Rutyna. Od kiedy tylko zacząłem latać, starałem się zawsze powtarzać w samolocie pewne czynności. Bardzo mnie to uspokaja. Zawsze staram się siadać po prawej stronie, na siedzeniu od przejścia (nigdy od okna), blisko skrzydeł (mam wrażenie, że tam trzęsie mniej) i wyjść ewakuacyjnych. Kiedy latałem jeszcze z laptopem, moje pierwsze 40 minut po starcie wyglądało następująco:

• Wyciągałem laptopa i nerwowo wciskałem przycisk, który wyłączał wi-fi (inaczej padłaby przecież elektronika w samolocie).
• Słuchałem “Have you ever loved a woman” Bryana Adamsa.
• Słuchałem “Anna Begins” Counting Crows.
• Oglądałem ostatnie trzy sceny z filmu “Across the Universe” (od Hey Jude).
• Oglądałem scenę z “Love Actually”, w której śpiewają “All I want for Christmas is you”.

Nie pamiętam, kiedy i dlaczego zacząłem to robić, ale zawsze działało. Dopiero po tej sekwencji byłem w stanie zacząć robić inne rzeczy.

3. Hydroksyzyna. Ostateczna odpowiedź na wszelkie lęki. Może to tylko placebo, a może naprawdę działa, ale po dwóch tabletkach przed lotem siadam w fotelu i choć nadal jestem przekonany, że umrę, to już się tym tak bardzo nie przejmuję. Po prostu trochę się ślinię w kącikach ust.

Co nie pomaga?

1. Alkohol. Próbowałem. Trzeźwieję w 5 minut i do tego zaczynam mieć kaca.

2. To:

Teraz czekają mnie kolejne 3 loty (Poznań – Barcelona, Barcelona – Madryt, Madryt – Bogota) i pewnie kilka innych na miejscu (inaczej nie dostaniemy się na Galapagos). Łącznie około 14 godzin w samolocie i 3 starty.

Na szczęście oznacza to też 3 lądowania, a kiedy czuję, że zaczynamy się zniżać, a potem widzę przez okno zbliżającą się ziemię wpadam w euforię. Chwilę po lądowaniu nie pamiętam już, dlaczego się bałem. W zamian przychodzi ekscytacja tym, co czeka mnie na ziemi.

Mam często wrażenie, że będąc z małego miasteczka doceniam świat trochę bardziej, bo wszystko jest dla mnie “większe”. Podobnie, bojąc się latać, doceniam dużo bardziej miejsca, w które doleciałem, bo… no właśnie, musiałem do nich dolecieć.

BELOW STARTS HERE

The thing is, that for some time already, I’m not entirely sure if I’m still afraid to fly, or in fact I’m much more afraid of the fear itself. When I’m thinking that 10 hours flight to Bogota is awaiting me, I don’t start with “the plane surely will fall down” (the plane always “surely will fall down”). My first thought is: I don’t want to be afraid anymore. I don’t want anymore to watch for few hours the faces of stewardesses (they are the last to stop smiling, unless it’s the RyanAir flight to Poland, then they are the first, as soon as the first boiled eggs sandwich and the bottle of vodka wrapped in greaseproff paper are being unpacked) and overthink every hum of the engine (my ears get plugged = different hum = something is wrong with engine = we’re falling down).

I don’t want to be afraid.

I was afraid during most of my flights though, and now, before every travel I’m expecting the same thing. I have this inner feeling that day will come, when I won’t get on board of the plane anymore. I’ve done it 51 times during the last 7 years and it seems that it will happen again though.

Where does my fear come from? I don’t know. I suppose you never know these things. I have a few theories, that assume that I don’t like losing control (if I’ve ever been on the passenger seat in the car with you and you remember me pushing the invisible breaks, you know exactly what I’m talking about). But the fact is that I don’t have any idea, maybe it’s just a primal fear of death, that appears this way. What I remeber is my first time.

I was flying to Lisbon from Berlin and going to the Schoenefeld airport I was full of positive thoughts. Although, when waiting for my flight, for the first time in my life I’ve seen plane taking off live, something broke inside me.

It’s not a metaphor. Literally something broke inside me.

I haven’t had this kind of run to the toilet since the famous stomach flu AD 2005 (you don’t want to know). My body definitely was giving me some tips, but I understood exactly what it was while taking off…

Run!

I know that it’s hard to understand to someone who was never afraid to fly, and that when I’m explaining this “on the dry land”, it sounds absurd, but believe me, once I pass the plane gate then all that’s below become my reality:

• The nose of the plane raises to much. We will flip over.
• Stewardess doesn’t smile. We’re falling down.
• Engine sounds a little bit differently. It’s going to explode.
• Water drops on the window. That can’t be anything good. Decompression.
• Should this wing move?
• Have I just seen a bird flock, that will hit the engine soon?
• Is that other plane? We’re on the collision course.
• Captain has turned on the fasten seatbelts sign. We’re falling down.
• Kids are crying. They have to feel something’s wrong with the plane. We’re falling down.
• The guy next to me hasn’t turned his mobile off. Electronic systems will fail soon.
• Captain hasn’t said anything for a while. He’s fainted.
• Shouldn’t we be landing already? Landing gear is not working.
• All the stewardesses have dissapeared. Captain is telling them right now that we’re falling down.
• Turbulences. We’re falling down.
• Stronger turbulences. I believe in god again. Instead of praying I’m complaining about us falling down.
• Something smells wrong. We have a gas leak. It’s gonna blow in a moment.
• The guy next to me has 2 watches. Surely a terrorist (true story, I was staring at this guy for 4 hours ready to stop him).

What’s really curious, among my 51 flights I had only 2 experiences when, already on the ground, I thought: “all right Przemek, you had all the rights to feel scared a little bit.

Landing during the storm in Goeteborg, when I couldn’t see anything behind the windows, and the turbulences were so strong that everyone immediately became completely quiet, and when I thought that it can’t get any worse, old lady behind me started invoking: “Hail Mary full of grace…”

Turbulences on the flight to States, somewhere over New Scotland it got so bad that one stewardess fell down in front of my seat.

Obviously, twisted logic of my anxiety, even more tries to tell me that if, so far, no dangerous adventures happened to me, then there always has to be the first time.

You can trust my words, that flying is no pleasure to me. Although I have a few ways to survive it:

1. Information. I domesticate flying by reading about the planes. The interviews with pilots are particularly helpful. Also, suprisingly, articles about the plane crashes as well, because they let me, to a small extent, convience myself that indeed it’s not really easy to die in this kind of the accident.

I already know that I’m flying to Colombia on board of Airbus 340-500 or 340-600. I know that it has 4 engines (more engines = more chances to survive) and from the moment these planes were introduced until now, there had only 5 accidents, without casualities (very good news until the tiny voice behind my head starts reminding me that there always has to be the first time).

2. Routines. Since I’ve started flying, I always try to repeat some activities on board of the plane. It calms me down. I always try to sit on the right side, next to the aisle (never window), close to the wings (I have the feeling that it shakes less here) and the emergency exits. When I was still flying with my laptop, my first 40 minutes after the take off, looked as follows:

• I was taking my laptop out and nervously pushed the flight mode button (other way the electronic systems on a plane would fail).
• I was listening to “Have you ever love a woman” by Bryan Adams.
• I was listening to “Anna Begins” by Counting Crows.
• I was watching last 3 scense from “Across the universe” movie (from Hey Jude).
• I was watching the scene in “Love Actually” where they sing “All I want for Christmas is you”.

I have no idea when and why I started doing that, but it worked every single time. After this senquence I was ready to do other things.

3. Hydroxyzine. The final answers for all the anxieties. Maybe it’s just a placebo, and maybe it really works, but after two pills before the flight, I sit in my seat and, although I’m still convienced that I’m going to die, I don’t care that much anymore. I’m just drooling in the corners of my lips.

What doesn’t help?

1. Alcohol. I’m getting sober within 5 minutes and to add to that I’m getting hangover.

2. This:

Soon I have another 3 flights (Poznań – Barcelona, Barcelona – Madrid, Madrid – Bogota) and probably some other already there (other way we won’t get to Galapagos). In total around 14 hours on board and 3 take-offs.

Luckily there are also 3 landings, and when I feel that we’re going down and then see through the window that we are getting closer to the ground I become euphoric. A moment after we touch the ground, I don’t remember why I was so afraid. In return I get excited by everything that is awaiting me.

Often I have the sensation that being from the little town I appreciate the world a little bit more, because everything is “bigger” to me. In comparison, being afraid to fly, I much more appreciate the place I got to because… because I had to fly there.